KAN NUNKHAW CHHEU DAN HI!

        Kum za zen zawn Kristianna-in kan ramah ro a rel hnu-in Zonun kalsiam chu a chhuanchhe zawngin a her muai muai a; thatchhiatna te, dawngdahna te, eirukna te leh sualna tinreng te chuan hlet rawn chhuahin Phung velh ang maiin a rawn in-se-hawr tup tup a, lo dova lo daltu tur te chu kan tha a ṭhum in kan tawlh duai duai zel mai thin anih hi maw!

        Taimakna-in kan nunah hmun a chang zo tawh lo a, kan zik a nguiin kan zam a zal zo tawh a, hna kan thawk tui thei lova kan mut leh kan chaw ei a tui hlur mai a nih hi! Zirlaite zingah thiamna tak tak pawchhuak zo si lova a thatchhe tawk chauha inzir fing kan tam ta. Ngurchuaia lehkha zir dan hi han en teh: Lehkha zir tur inchhawp hnawk nuai e ti lo chuan zan dar ruk velah a tei ruk ruk a, dar sarihah hla a han sa rih a, dar riatah a riat vel mai mai a, dar kua a thlen meuh chuan,”Ka inzir kawthalo zo dawn”, tih leh mut a rual a, tuk tin delh hlum sa ei a la tum ziah lehnghal. Hetiang mi hi kan tam avang hian a lawm kan ramah hian IQ aia BP sang, rilru aia pumpui chak, knowledge aia ka reh zau chu Utum vuak ang maia kan pung tak tual tual. Exam result a han chhuaka keimahni bu zawlah ngei hnam dang kutzungṭang thliaka chhiar tham lek te chu a ti ṭha ṭha-ah ṭangin ‘Top Ten’-ah an intlar thla leh thluai thluai thin a, a ram leilung fate erawh chu a ‘Tawp Ten’-ah kan inhnawh khawm leh hung thin a nih hi. Result chhuah dawna Pass Pass ei leh ngawt thin hi pass-na a ni ber lo tih tlai khawhnu-ah kan hre ve leh chauh thin. Zirlai Maths exam dawna chawh chi ka zir theihnghilh daiha ti ṭhin, ball chawh thiam si lo Maths chawh peih bawk si lo tan chuan Cement chawh te phei chu khawilam riangvaiah! Doctor chawh loh damdawi ei kan hrat viau ringawt ang a, kan chawh tawlh tawlh ang tih a hlauhawm!

        Zuk leh hmuam leh ruihtheih thil-ah lah kan tlan nasa. Jerusalem aiin zu leh sa lem  kan thlahlel zawk a, Kalvary aiin kuhva riin min ko kal tawh zawk a, Sinai Tlang aiin Chinai tlang kan hre lar tawh zawk a nih hi. Vaiho leh vaihlo tel lo chuan nikhat te pawh kan hmang tumtla thei ta lo. Damlo tena dam nana  an hman ‘Damdawi’ lah chu a dam ṭha pangngaia ten thihna atan ‘Famdawi’-ah kan hmang duh ta zel a nih hi maw. Kan ṭhalai te zingah lah chuan ramthim vei aiin ruihhlo ngawl vei an pung tual tual a, hetianga kan kal zel chuan kan ṭhalai William-a te ho hi kan Uiliam-in kan Vuiliam reng mai dawn anih hi!

        Kan thiamna aiin kan incheina a sang tawh zawk a, thawhchhuah nei lo Eithladuaki leh Inthladuaka te ho hi incheina duh tui tui kan ni ber awm e. Kan ram retheihzia entirna ni awm takin cho loh Dardawni teho chuan kawr tawngchham tak tak lai lang kawr an ha a, chhuihthang Valmawla teho lah chuan kan ram hnufualzia entirna ni awm takin kekawr kapfual tak tak an ha a, chhungte tel lova meialh en mai tur te hian chhungte thawhchhuah sa a tlaran zawngin kan lo khawsakpui a ni ber e. Dehchhuah aia dehral nei tam zawk ram hian ram dang kuhmumah par kan chhuang a, choak arawn chang tawn ang chauh niin chinghne beram vun sin nen kan lem chuang lo.

        ‘I HMELMATE HMANGAIH RAWH’ tih thupek te chu zawm aiin zawm lovah kan ramṭang a, inti-kohhran mi tak tak chawlhni-a a kawm dum nena Biak Ina lawi ṭhin ṭha ngawlvei hote lah chu mi zilh tur awm sela a kut za za leh a kut thak thakah an ṭang duh khawp. Mi tumlum tak tak, kuttum, lungtum leh talhtum (thenkhat phei chuan ‘chemtum’ lek pawh an hnial ta lo) nena tum bur chunga mi tum ri dum dum ṭhintute zingah hian kohhrana intifepfu leh intipachuau tak tak an inrawlh ve ṭhin nia! Mi in sak a thlawna pui peih mang si lo hi intunnunna atana zu zuar hmeithai in ṭhiat tur chuan kan in pang-aw-zial leh tup tup ṭhin a nih ber hi maw! Mi in ṭhiahsak nana ngaltha tihchak viau leh mi zilh nana kut tihzat viau hian eng kori mah a tu teh chiam lo a sin.

        Eirukna lah chu kan kawtkaiah rawn innghatin kan inchhungah bu a rawn khuar a, tihbo tum tak a ruangin khualṭha thlenin kan lo thleng hmiah hmiah tawh mai a ni. Dikna kan hlamzuihtir a, felna diriamin kan cheksawlh a, ṭhatna hnuaichhiahin kan mausam a, rinawmna nen kan inchemhar zo ta. Thamna leh eirukna sum hmanga mahni sahmim hnawhpuar ṭhin hote lah chu hnualsuat tak aruangin kan intlawnsiak a, kohhran leh khawtlangah nihna leh chanvo tha tha kan lo papeka an tello chuan sera mu kan thur thei ta meuh lo. Thu sai sa leh thu satel lu tak tak pawh sawi sela a Lal hla thluam-in kan hre tawh a, I-he lovin kan lo ram chang pawm leh hmiah hmiah mai ṭhin a ni. Pate eiruk zara Car khalh zar zar thin Zara te ho hian Czar emaw ka nih an inti tawh a nih ber hi le. Hetih lai hian dikna ṭantute erawh chuan entleu, ensan, nuihsan, hransan leh phatsan an hlawh thung a, hetiang renga kan kal a nih chuan kan ram ‘Democracy’ ram ti-a kan chhuan em em hi ‘Plutocracy’ (neihchawngte chemhrah lalna ram) ah kan la chhuah mai ang tih a hlauhawm.

        A hausaa te deh loh sakei huai len taka an len a, muvanlai tlang chawia an len delh delh lai hian a rethei ate vek chuan lal loh kawr nen rethei bakberhin kawla ni chhuak an chhiar a, pawisa erawh chhiar tur an nei lo. An bianga thlantui luang leh an lungngaihna mittui luang chuan rah tha a chhuahsak chuang si lo. An beiseina neih ve chhun lah chu sa tah chhuak pek ang chauh a ni a, an tan lawmna chhan tur a awm lo a, Zunteii-nu siam ang chauh an ni leh si thin. Keini ang mi sa lengdawr chuan hnuai, mi hausa pawh ni lo mi ho-sa tan phei chuan nunkhaw chhuah chu ralpui phiar taka kan phiara kan beih a ngai ta.

        He kan ram tlu chhe mek tung ding a, din thar tur hian nang leh kei hi kan pawimawh ber a, midang ko-a nghat mai lovin kan kutah nghatin phur tlang thei ila chuan he kan ram hian ‘Chhawrpial Run’ a iang leh thei ngei ang le. He ram kan pi leh pu ten thisen, thlantui leh mittui senga an lo din loh hi chu ram dang nang leh kei hian kan nei lo tih hriain ram leh hnam hmangaih hi a bata kan bat a ni tih thu hi I hre thar leh thin ang u. Ni e, ram hmangaihtu thinlungah chuan Vairama lunghlu ai chuan Zorama lungte pakhat pawh hi a hlu zawk si a……